Cinsel istismar karşısında ne yapılmalı? Çocuklar nasıl korunmalı?
Cinsel istismarın gündemde olduğu bugünlerde, ne demek olduğu, önleyici ne yapılabilir gibi soruların yanıtları oldukça merak edilir hale geldi.
CİNSEL İSTİSMAR NEDİR?
Çocuğun anlamlandıramadığı, rıza göstermediği, rıza gösterme veya anlamlandırma adına yeterince olgunlaşamadığı halde saldırganın cinsel dürtülerinin tatmini için çocuğu kullanmasıdır.
İstismar kişinin rızası olmadan tehdit ile, güç kullanarak zorla cinsel aktiviteye zorlamaktır. Cinsel istismar konusunda önemli ve çoğunlukla gözardı edilen bir nokta cinsel istismarın sadece temas içeren şekilde olduğunun sanılmasıdır.
- Çocuk pornografisi izleme,
- çocukla cinsel içerikli şakalaşmalar yapma,
- çocuğun önünde cinsel ilişkiye girme,
- erken yaşta evlenmeye çocukları zorlama
cinsel istismarın türlerindendir.
İSTİSMARA UĞRAYAN ÇOCUKLARDA FİZİKSEL BELİRTİLER NELERDİR?
- Genital bölge veya ağız çevresinde ağrı, renk değişimi, kanama
- Tuvalet yaparken birden çok KEZ rastlanan ağrı
- Tuvalet eğitimi ile alakasız alta kaçırma
İSTİSMARA UĞRAYAN ÇOCUKLARDA DUYGUSAL BELİRTİLER NELERDİR?
- Geceleri uyku sorunları, kabuslar
- Öfke patlamaları
- Bazı mekan veya kişilerden korku
- Kendine zarar verme davranışları
- Evden ya da okuldan kaçma
ÇOCUĞUN TACİZ VEYA TECAVÜZE MARUZ KALDIĞININ İPUCUNU VEREBİLECEK OLAN DAVRANIŞLAR VE FİZİKSEL BELİRTİLER NELERDİR?
Genelde aniden ve başka bir açıklama olmaksızın (hastalık, ailede sorun-boşanma, taşınma, ölüm vb) ortaya çıkarsa dikkatli olmak gerekli. Ayrıca bunlardan biri değil bir kaçının birden gözlenmesi gerekir:
- Çocuğun normalinin dışında içe kapanıklık veya huysuzluk
- Geceleri uyku sorunları, kabuslar
- Yaşının gerisinde bazı davranışlara dönüş (tuvalet eğitimli bir çocuğun yatak ıslatması gibi)
- Öfke patlamaları
- Bazı mekan veya kişilerden ani korku/çekinme
- Yemede değişim (azaltma veya çoğaltma)
- Cinsel organlar hakkında yaşının ötesinde ani bilgi veya tanım artışı (yeni argo kelimeler gibi)
- Oyuncakları ile oynarken yaşının ötesinde bilgide cinsel hareketler ile oynaması
- Kendine zarar verme davranışları (kesme, saç yolma, v.b.)
- Evden/okuldan kaçma
- Genital bölge, anus veya ağız çevresinde ağrı, renk değişimi (çürüme gibi) veya kanama
- Tuvalet yaparken ağrı (birden çok defa)
- Tuvalet eğitimi ile alakasız alta kaçırma
ÇOCUĞU CİNSEL İSTİSMARDAN KORUMAK İÇİN NE YAPILMALI?
Çocuklara bedenlerinin kendilerine ait ve özel olduğu, kimsenin zorla ve istemediği şekilde dokunamayacağı öğretilmedir.
Yakınlık istemediğinde çocukların “hayır” deme hakkına sahip olduğu öğretilmelidir.
Çocuğa iyi ve kötü davranışların neler olduğu öğretilmelidir.
Çocuklar ana babalar ve öğretmenler arasındaki iletişim kanallarının sürekli açık olması sağlanmalıdır. Bu iletişim kanallarını açık tutmada sınıf öğretmenlerini ve rehber öğretmenler önemli rol oynayabilir.
çocuk herhangi bir istismar durumuyla karşılaştığında onu dinlemek ve duygularını anladığımızı hissettirmek önemlidir. Çocuğun özgürce konuşmasına izin vererek bir ilişki kurmak ve ortam sağlamak gerekir.
Çocuğa ona inandığınız duygusunu vermek önemlidir.
Çocuğun anlattıklarını abartılı tepkiler vermeden dinlemek gerekir.
Çocuğun varsa suçluluk duygularını anlatmasına izin vermek gerekir. Bunun onun hatası olamadığını vurgulamak önemlidir.
Çocuğa bu konuyu paylaştığı için duyulan memnuniyet dile getirilmeli ve konuşmasının doğru bir davranış olduğu vurgulanmalıdır.
Çocuk Koruma Kanunu gereğince öğretmenlerin çocukların istismar edildiğine tanıklığı durumunda yargı yolunun açılması gerekmektedir. Öğretmenlerin bu konudaki yasal sorumluluklarına ilişkin farkındalığın arttırılması önemlidir.
Üniversite hastanelerinde bulunan Çocuk Koruma Birimleri/Merkezleri ve Çocuk İstismarını Önleme Derneği vb. gibi kurumlarla eğitim kurumları arasında birlikte çalışma anlayışı geliştirmek, hem cinsel istismarı önleme hem de cinsel istismara maruz kalmış çocuğa uygun yardımı sunma açısından yararlı olacaktır.
Çocuklara yönelik cinsel istismar konusunda duyarlılık sergilenirken esas amacın çocuğun yararı ve koruması olduğu unutulamamalıdır. Bu nedenle çocuğun ve aynı zamanda ailenin ikincil örseleme yaşamamasına özen gösterilmelidir.
İSTİSMAR KUŞKUSU DUYULDUĞUNDA NE YAPILMALI? NASIL DAVRANILMALI?
İlk olarak aileler çocukları ile sakin ve güvenli bir ortamda onları korkutmadan konuşabilirler. Sakince onlara son günlerde hoşlarına gitmeyen şekilde dokunan veya hoşlarına gitmeyen şeyler yapmaya zorlayan birileri olup olmadığı sorulabilir.
Konuşmayı kendiniz sakinliğinizi koruyarak yapamayacağınızı düşünüyorsanız bir ruh sağlığı profesyonelinden (psikolog veya psikiyatrist) yardım alabilirsiniz. Çocuğun ilk açıklamasına verilen tepki çok önemlidir:
- Çocuk sakin bir şekilde; panik olmadan, telaşa vermeden, sinirlenmeden dinlenmeli,
- Çocuğa inanılmalı, kendisine olanların onun suçu olmadığı anlatılmalı. Bu gibi olayları söylemek çocuklar için hiç kolay olmaz. Olanları anlatırlarsa:
- İstismarcılarının onlara zarar vereceğinden
- Ebeveynlerini üzüp kızdıracaklarından
- Ailelerinin kaosa itilip dağılacağından (özellikle de tacizci aile üyesi ise)
- Ailelerinden koparılacaklarından korkarlar
Çocuk, tacizcinin ona tekrar zarara vermesi ihtimaline karşı korunmalıdır.
- Öğretmenlerin istismar durumundan kuşkulanmaları durumunda, kesin tanı ve değerlendirmelerin yapılması için, çocuğu bulunduğu ilde çocuk koruma birimi/merkezi varsa bu birime/merkeze, yoksa en yakın hastanenin acil servisine götürülmelidir.
- Bu durumda yönlendirilen merkez ya da hastanede istismarın tanısı konulur ve hastane ya da merkez tarafından savcılığa bildirimde bulunulur.
- İstismar olayı akut (yeni olmuş) çocukta gözle görülür bulgu ya da çocuğun anlattığı öykü varsa, yani kesin istismar durumu gerçekleşmişse, öğretmen okul yönetimine durumu bildirmeli, ancak yönetim hemen harekete geçmezse, kendisi savcılığa başvurmalıdır.
