Balıkesir Üniversitesi (BAÜN) Necatibey Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Dirmenci’nin önderliğinde TÜBİTAK projesi kapsamında, yeni 8 tür kekik, bitki literatürüne kazandırıldı. Kekiklerden biri ilk kez tespit edilirken, 7’si yeni melez türler olarak kayda alındı. Kuşadası’nda bulunan ve ‘Origanum ayliniae-Ay Kekiği’ adıyla kaydedilen yeni tür kekiğin ilk örneklerinin 1886 yılında toplandığını belirten Dirmenci, “Ancak o dönemde bitki örnekleri, bitki organlarının tamamı, yani yaprakları, çiçekleri bulunamadığı için tam olarak tanımlanamamış” dedi.
Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Dirmenci’nin yürütücülüğünde, ‘Türkiye’de Yetişen Origanum L. (Lamiaceae) Türleri Üzerinde Taksonomik, Moleküler, Karyolojik ve Kimyasal Araştırmalar’ başlıklı TÜBİTAK projesi kapsamında 4 yıl süreyle Türkiye’de çeşitli bölgelerde araştırmalar yapıldı. 2013 yılında başlayan ve 2017 yılında tamamlanan projede, BAÜN Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Turgut Kılıç, İnönü Üniversitesi öğretim görevlisi Prof. Dr. Turan Arabacı, Necmettin Erbakan Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Esra Martin, Uludağ Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Sevcan Çelenk ve BAÜN Bilim Uzmanı Türker Yazıcı görev aldı.
İLK ÖRNEĞİ 1886 YILINDA TOPLANMIŞ
Proje sorumlusu Prof. Dr. Tuncay Dirmenci, Aydın’ın Kuşadası ilçesinde tespit edilen yeni tür kekiğin ‘Origanum ayliniae-Ay kekiği’ adıyla kayda alındığını, Antalya, Mersin, Malatya, Denizli ve Aydın illerinde tespit edilen melez kekik türlerinin ise, ‘Origanum×adae-Ada kekiği’, ‘Origanumxaytacii’, ‘Origanum×bilgilii’, ‘Origanum×dumanii’, ‘Origanum×malyeri’, ‘Origanum×sevcaniae’ ve ‘Origanum×malatyanum’ olarak isimlendirildiğini söyledi. Projenin 4 yıl sürdüğünü anlatan Prof Dr. Dirmenci, şunları söyledi:
“Çalışmalarımı, Türkiye’deki Ballıbabagiller türleri üzerinden yoğunlaştırdım. Bu türler içinde, halk arasında yaygın olarak bilinen adaçayı, dağ çayları, kekikler ve lavantalar yer alıyor. Son projemizde ise, halk arasında mercanköşk olarak adlandırılan, Türkiye’deki tüm kekik türleri üzerinde çalışma gerçekleştirildi. Bu TÜBİTAK projesine, 2013 yılında başladık ve 2017 yılında tamamladık. Proje kapsamında orijinal ve güzel sonuçlar elde ettik. Bu sonuçların en önemlileri arasında bir tane yeni tür, 7 tane de hibrit, diğer adıyla da melez bitkiler tanımladık. Bu bitkilerin özelliği şu; İlk kez bu proje kapsamında bulunmuş, tanımlanmış olan bitkiler ve hepsi de uluslararası saygın dergilerde yayımlandı, literatüre isimleri kazandırıldı. Bitkiler arasında özellikle bir tanesi oldukça ilginç. ‘Origanum ayliniae-Ay kekiği’ adıyla kayda alınan yeni tür kekiğin ilk örnekleri 1886 yılında toplanmış. Ancak o dönemde bitki örnekleri; bitki organlarının tamamı, yani yaprakları, çiçekleri bulunamadığı için tam olarak tanımlanamamış.”
YENİ TÜRLERİN BİLEŞENLERİ ARAŞTIRILIYOR
Projede yer alan BAÜN Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Turgut Kılıç, yeni türlerin kimyasal içeriklerinin araştırıldığını belirtti. Proje sayesinde birçok yeni bitki türünün bilime kazandırılması ile ilaç aktif maddesi olma potansiyeli olan birçok yeni kimyasal bileşenin bilime kazandırıldığını ifade eden Prof Dr. Kılıç, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Doğada yetişen ve halk arasında ilaç olarak kullanılan, alternatif tıp denilen tıbbın yer aldığı ve bitkilerin içindeki kimyasal bileşenlerin izolasyonu, yapı tayini ve biyolojik aktivitelerinin üzerine birçok çalışma yapmış bulunmaktayız. Bu süreçte yapmış olduğumuz projelerden birçok yeni bitki türünün bilime kazandırılmasının yanında, bu bitkilerin içinde yer alan ve ilaç aktif maddesi olma potansiyeli olan birçok yeni kimyasal bileşeni de dünya literatürüne kazandırmış bulunmaktayız. Elde ettiğimiz veriler doğrultusunda halk arasında ilaç olarak kullanılan, içerisindeki kimyasal bileşenlerin neler olduğunu ve ilaç aktif maddesi olup olamayacağını bir yapı tayini yöntemiyle aydınlattıktan sonra, tıp fakültelerinde ve eczacılık fakültelerinde bunların ilaç aktif maddesi olup olamayacağı konusunda araştırma yapmaktayız.”
