Koronavirüs (Coronavirus) nasıl tespit edilir? Koronavirüsün belirtileri neler? Koronavirüsten nasıl korunulur? Koronavirüs bulaşırsa ne yapmalı? Tüm soruların yanıtları İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nin raporunda yanıtlandı…
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, koronavirüsler hakkında bilgilendirme raporu yayınladı. Fakültenin Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı tarafından kamuoyunu bilgilendirme amacıyla hazırlanan raporda, koronavirüslerin Alfa-, Beta-, Gama- ve Delta Koronavirüsler olmak üzere başlıca dört türde sınıflandırıldığına yer verildi.
Hastalığın bulaşma yolları, klinik özellikleri, hangi hastalarda şüphelenmek gerektiği, şüpheli hastayla temas durumunda neler yapılması gerektiği, korunma önlemleri gibi uyarıcı bilgilerin bulunduğu raporda, şu ifadelere yer verildi:
* İnsanlarla evcil ve yabani hayvanlarda (yarasa, deve, domuz, kedi, köpek, kemirgen ve kanatlılar vb) bulunabilmektedirler. İnsan koronavirüsleri ilk kez 1960’larda tanımlanmıştır. Bugün insanda enfeksiyon etkeni olduğu bilinen yedi koronavirüs bulunmaktadır. Bunlardan 229E (Alfa koronavirus), NL63 (Alfa koronavirus), OC43 (Beta koronavirus) ve HKU1 (Beta koronavirus) insanda en sık enfeksiyon etkeni olan koronaviruslar olup üst ve alt solunum yollarını etkilemektedirler. Diğer üç insan koronavirüsü ise yakın geçmişte tanımlanmıştır:
• SARS-CoV: 2002 yılında Çin’de tanımlanmıştır. Ciddi Akut Solunum Yolları Sendromuna (SARS) neden olmaktadır. Dünya genelinde salgın sonucunda 774 kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur.
• MERS-CoV: 2012 yılında Suudi Arabistan’da ortaya çıkıp Orta Dogu Solunum Yolları Sendromu virüsü (MERS) olarak isimlendirilmiş, 24 ülkeye yayılıp, 1000’den fazla vaka, 400 civarında ölüme neden olmuştur.
• 2019-nCoV: 2019 yılının son günlerinde Çin’in Hubei eyaletine baglı Wuhan şehrinde insanlarda pnömoni yapan yeni bir Koronavirüs tanımlanmıştır. Yeni Koronavirüs Enfekte Pnömonisi (NCIP) adı verilen hastalığa yol açan ve 2019-nCoV olarak adlandırılan virüsün, Betacoronavirus 2b soyunda yer aldıgı belirlenmiştir. Bronşalveoler lavaj sıvısı örneklerinden elde edilen yeni virüse ait üç farklı suşun tam genom analizi yapılmıştır.
YENİ KORONAVİRÜS HAKKINDA NE BİLİYORUZ?
2019-nCoV ilk olarak Çin’in Wuhan şehrinde ciddi alt solunum yolu enfeksiyonu etkeni olarak ortaya çıkmıştır. Yeni bir etkenin farkına varılmasında Çin’de 2004 yılından itibaren sürdürülen ve “nedeni belirlenemeyen pnömonilerin bildirimi”ni içeren sürveyans sisteminin katkısı olduğu düşünülmektedir.
İlk vakalar Wuhan şehrinde bulunan büyük bir deniz ürünleri pazarı ile baglantılı olmakla birlikte zaman içerisinde artan vaka sayısı, Wuhan şehrinde hatta Çin’de hiç bulunmamış vakaların görülmesi, sağlık çalışanlarında enfeksiyon gelişmesi virüsün insandan insana yayıldıgını göstermektedir.
SALGIN NASIL İLERLEDİ?
Bugüne dek görülen 10 bine yakın vakanın büyük çoğunlugu ve vefat eden 200’den fazla vakanın tamamı Çin’de olmakla birlikte 20 farklı ülkede de 2019-nCoV enfeksiyonu saptanmıştır. Şu ana kadar bildirilen ölüm vakalarının çoğunlugunu ileri yaştaki bireyler oluşturmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın özellikle sağlık alt yapısı zayıf ülkelere yayılmasını engellemek amacıyla 30 Ocak 2020 tarihinde Uluslararası Acil Durum ilan etmiştir.
KORONAVİRÜSÜN BULAŞMA YOLLARI
Hastalığın başlangıcındaki ilk kaynak olarak Wuhan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan vahşi hayvanlar düşünülmekle birlikte, insandan insana ve saglık merkezlerinde bulaştığı bildirilmiştir. Şu ana kadar hastalığı bulaşma yolunun damlacık yoluyla olduğu görülmüştür. Ortalama inkübasyon süresi ile ilgili bilgiler sınırlıdır. MERS-CoV ve SARS-CoV epidemiyolojinden elde edilen bilgilere göre inkübasyon süresinin 2-14 gün arasında olabileceği düşünülmekle birlikte şu an için bulaştırıcılık süresi ve virüsün dış ortama dayanma süresi net olarak bilinmemektedir.
KLİNİK ÖZELLİKLERİ
Enfeksiyonun yaygın belirtileri solunum semptomları; ateş, öksürük ve dispne (solunum güçlüğü) dir. Daha ciddi olgularda; pnömoni (zatürre), agır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezligi ve hatta ölüm gelişebilir. Ağır seyirli olguların oranının ve fatalite (öldürücülük) hızının çok yüksek olmadığı şeklinde bir izlenim elde edilmiştir. Mevcut veriler hastalıkta ölüm oranının %2 civarında olduğunu göstermekle birlikte, virüsün genetik yapısında ortaya çıkabilecek değişikliklere bağlı olarak bu bilgiler farklılaşabilir.
LABORATUVAR TESTLERİ
2019-nCoV vaka tanımına uyan hastalarda solunum yolu numuneleri virus PCR ile taranmalıdır. Eğer gerekli ise, diğer solunum yolu hastalık etkenleri açısından da incelenmelidir. Hastada diğer solunum yolu patojenleri tespit edilse dahi ko-enfeksiyonların oluşabileceği dikkate alınarak 2019-nCoV olası vaka tanımına uyan tüm hasta numuneleri de 2019-nCoV için değerlendirilmelidir.
HANGİ HASTALARDA ŞÜPHELENİLMELİ?
Salgının önlenmesinde şüpheli n-CoV enfeksiyonu olan hastaların erken tanınması son derece önemlidir. Ateş ve akut solunum yolu hastalığı (öksürük, solunum sıkıntısı vb bulgular) ile başvuran hastalarda seyahat öyküsü ayrıntılı şekilde alınmalıdır. Semptomların başlamasından önceki 14 gün içinde Çin’e seyahat öyküsü bulunan hastalar, laboratuvar olarak kanıtlanmış 2019-nCoV hastası ile veya 2019-nCoV açısından araştırılan bir hasta ile teması olan kişiler hemen diğer kişilerden ayrı bir alana alınmalı ve mutlaka hızlıca Sağlık Bakanlığına uygun şekilde bildirimi yapılmalıdır.
VİRÜS ŞÜPHESİ OLAN HASTAYLA TEMAS DURUMUNDA NE YAPILMALI?
2019-nCoV enfeksiyonu şüphesi olan bir hastayla temas halindeki sağlık çalışanlarının, aile üyelerinin ve ziyaretçilerin sayısı sınırlanmalı; tüm personel ve ziyaretçiler de dahil olmak üzere hastanın odasına giren tüm kişilerin kaydı tutulmalıdır. Hasta asemptomatik olana kadar (belirtiler ortadan kalkıncaya kadar) tüm bu önlemlere uyulmalıdır.
2019-nCoV enfeksiyonu için doğrulaması yapılmış veya değerlendirmesi devam eden bir kişi ile
yakın temas etmiş olanlarda son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı ile titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı/kusma ve burun akıntısı gibi diğer erken semptomların olup olmadığı takip edilmelidir.
KORONAVİRÜSTEN KORUNMA ÖNLEMLERİ?
Şu anda 2019-nCoV enfeksiyonunu önleyecek bir aşı yoktur. Enfeksiyonu önlemenin en iyi yolu bu virüse maruz kalmaktan kaçınmaktır. Virüsün yayılmasını önlemek için uygulanacak genel önlemler şunlardır:
• Hastalar kalabalık ortamda bulunmamalı, kalabalık ortamda bulunmaları gerekiyorsa basit cerrahi maske kullanmalıdır.
• El hijyenine çok dikkat edilmelidir (eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve su yoksa gözle görülür kirlenme yoksa alkol bazlı el dezenfektanı kullanılmalıdır).
• Eller yıkanmadan gözlere, buruna ve ağıza dokunulmamalıdır.
• Solunum yolu hastalığı belirtileri (öksürük, hapşırık, nefes darlığı vb.) olan hastalarla maskesiz yakın temastan kaçınılmalıdır.
• Öksürürken ve hapşırırken ağız ve burun mendille kapatılmalı, ardından mendil çöp kutusuna atılarak eller yıkanmalı, mendil yoksa ağız ve burun dirseğin ön yüzüyle kapatılmalıdır.
• Sık kullanılan nesneler ve yüzeyler temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
• Hasta kişilerin havlu gibi kişisel eşyaları ortak kullanılmamalıdır.
