‘Mustafa Kemal Atatürk gerçekten Ortadoğu’ya hiç karışmamayı mı vaaz etmişti?’ sorusu son günlerde Suriye’de özellikle İdlib kentinde yaşananlardan sonra daha sık sorulmaya başlandı. Sanatçı Zülfü Livaneli’nin attığı mesaja yanıt gazeteci Ceyhun Bozkurt’tan geldi.
Sanatçı Zülfü Livaneli’nin sosyal medya hesabından attığı “İdlib” mesajına gazeteci yazar Ceyhun Bozkurt’tan yanıt geldi.
Livaneli’nin mesajı/”twit”i, şu şekildeydi: “Büyük acılar sonunda Suriye’den çekilmeyi başaran ve yeni devletin temel kuralı olarak Ortadoğu’ya karışmamayı vazeden Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları, bugün Suriye’de radikal dincileri korumak için şehit verdiğimizi görseler ne hissederlerdi?”
Ceyhun Bozkurt, superhaber’deki köşesinde bu değerlendirmenin “bilgi sahibi olmadan” yapıldığını belirterek Atatürk’ün Suriye ve Irak politikasını Kaynak Yayınlarından yayınlanan Atatürk’ün Kaleminden Suriye ve Irak kitabından alıntılarla eleştiriyor.
“Peki Mustafa Kemal Atatürk gerçekten Ortadoğu’ya hiç karışmamayı mı vaaz etmişti?” diye soran Ceyhun Bozkurt “sözü bizzat atıf yapılan kişiye, yani Kurtuluş Savaşımızın büyük lideri Mustafa Kemal Atatürk’e bırakmak istiyorum.” diyor.
Bozkurt’un alıntıladığı Mustafa Kemal Atatürk’ün Suriye ve Irak hakkındaki düşünceleri şöyle:
SURİYE İLE KONFEDERASYON…
–“(…) Meclisi Mebusan’ın genel ruh hali nazarı itibara alınmalıdır. Biz mütareke sınırlarını kabul ettik, bazıları Suriye federasyonunu kabul edeceğiz derler. Biz de bizim sınırı kabul edersek, sonra başka şeyler çıkar. Buna o zamanki siyasi vaziyetlere göre karar verilir. Bu konuda mebusların evvelce görüşlerini almak lazım geldiği gibi, kuvvetli bir grup vücuda getirmeye çalışacağız.” (23 Kasım 1919, Heyeti Temsiliye Toplantı Zaptı)
– “Suriye’de teşekkül etmiş olan Yahya Hayati Bey’in riyasetindeki Türk Muhibbi Komitesi’yle temas hasıl olmadığı ve Fransızlarla açıktan açığa muharebelere girmemiz menfaatlerimize aykırı olduğu ve Suriye’nin bağımsız bir Arap hükümeti teşkil etmesi ve ardından konfederasyon halinde birleşmemiz esası takip olunmasının delege olarak gelen Mülazım Zeki Bey’e izahı, Dersaadet’te Kaymakam Kemal Bey’e cevaben yazıldı.” (11 Aralık 1919, Heyeti Temsiliye Kararı)
Görüldüğü gibi Kurtuluş Savaşımızın ilk aylarında Atatürk ve silah arkadaşlarının planlaması Suriye ile bir konfederasyon oluşturmak. Daha sonra buna Irak da eklenmiş:
“Osmaniye, Bahçe, Maraş, Urfa taraflarında pek mühim muvaffakiyetler elde ettik. Hareketimize devam etmekteyiz. Mektuplarınızda, Suriye, Irak ve Türkiye’nin bağımsızlıklarını kurtaracak bir ‘konfederasyon’ teşkil eylemek veyahut gelecekte kararlaştırılacak tarzda bir irtibat tesis eylemek maksadıyla birlikte hareket edilmesi bildirilmiş ve biz de bu tekliflerinizi kabul ederek, tafsilatlı talimat göndermiştik.” (24 Ocak 1920, Halep’te Milli Teşkilat Riyaseti’ne)
Sözü geçen talimat incelendiğinde Atatürk ve kurmay kadrosunun bu konuda çok ciddi askeri bir planlama yaptığı da anlaşılmakta:
“Havran, Şam, Balebek civarındaki kuvvetlerinizle, Şam’ı, Zaydani Boğazı’nda her türlü istilaya karşı müdafaa etmek. Amman, Merciun kuvvetleriyle düşmanın Sayda ve Beyrut’tan dahile vuku bulacak harekâtını yandan tehdit etmek; Beyrut, Trablusşam dahilinde isyan çıkararak, işgal kuvvetlerinin dahile ilerlemelerini engellemek. Humus’taki kuvvetlerin Humus’a, Trablusşam’a karşı müdafaa etmekle beraber Zeydani’ye yardım etmesini temin etmek.
“Yukarıda tarif eylediğimiz harekatın zamanı, hazırlıkların derecesine tabiyse de, Türk ve Arap milletleri arasına girmiş olan Fransız-Ermeni işgal kuvvetlerini süratle bertaraf ederek, emin bir şekilde sizlerle irtibat tesisinin ve hareket birliğinin temini düşüncesiyle harekete başladığımızdan vakit kaybetmeyerek Halep, Hama kuvvetlerinin aşağıdaki hareketini lüzum görürüz.
Bu kuvvetler, Hama ve Halep’i, Lazkiye ve İskenderun’a karşı temin ettikten sonra, ana kısmıyla İslahiye ve ikinci derece kuvvetlerle Antep, Osmaniye istikametlerinde hareketle düşmanı arkadan vurması pek mühimdir.”
Ceyhun Bozkurt, “Atatürk’ün Suriye’ye ilgisi savaş sonrasında da devam etmiştir. Hatay’ı ne kadar önemsediği ve Hatay’ın anavatana dahil edilmesi için çabaları biliniyor.” diyerek şunları yazıyor:
“Örneğin Hatay’ın anavatana katılması için sahada çok ciddi çalışmalar da yapılmıştır. Örneğin Nakşi şeyhi Halil İbrahim Efendi liderliğindeki Mürit Hareketi’nin, bizzat Atatürk tarafından desteklendiği belirtilmektedir. Halil İbrahim Efendi’nin vatan kahramanı Tayfur Sökmen ile de sık sık iletişimde olduğu belirtilir.
“Bir konuşmasında Suriye’nin bağımsızlığı için bizzat Türkiye Cumhuriyeti’nin devreye gireceğini söylemekte ve Fransa’ya meydan okumaktadır:
‘(…) Türkiye Cumhuriyeti’nin arzu ettiği şey, Suriye’nin bağımsız bir İslam devleti olmasıdır. İsterlerse Suriyeliler bizimle dost olurlar veyahut olmazlar. Bu onların bileceği bir şeydir. Fakat, her halde bağımsız bir Suriye İslam devleti kurulmalıdır. Fakat Fransızlar bunu istemiyorlar. Suriye’yi kıskıvrak ellerine almak istiyorlar. Bu, sizin enerjinize kalmış bir iştir. Eğer Suriyeliler isterlerse ben bunu yapacağım.’
“Atatürk aynı konuşmasında Fransızlara şu sözlerle de tepki göstermekte: ‘Fransızlar Suriyelileri adam yapmak istiyorlarmış. Fakat evvela kendileri adam olsunlar. Suriyeliler zeki, modern ve nazik insanlardır. Fransızların terbiyesine ihtiyaçları yoktur.’ (21/22 Aralık 1937-Suriye Başvekili Cemil Mardam ve Adil Arslan’la Karpiç Lokantası’nda görüşme)
“Görüldüğü gibi Atatürk Suriye meselesini hiçbir zaman boşlamamış, Anadolu’nun savunması açısından önemli görmüş ve her zaman Suriye ile iletişim halinde olmuştur. Bu nedenle bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak insanı yanlış söylemlere ve bununla bağlantılı eylemlere sevk eder.”
