Türkiye NATO üyesi bir ülke olduğundan NATO’nun 4. Maddesi gereği NATO, İdlib’deki saldırının ardından Türkiye’nin talebi üzerine bugün olağanüstü toplanma kararı aldı. Kendisini tehlikede gören tarafa yardımı düzenleyen NATO 5. Maddesi ne diyor? İdlib’deki hain saldırı sonrası yeniden gündeme gelen NATO Anlaşmasının beşinci maddesi nedir?
İdlib’de Mehmetçiğe yapılan hain saldırı sonrası Türkiye’nin NATO üyeliği ve NATO’nun ne yapacağı yeniden gündeme gelerek tartışılmaya başlandı.
Hain saldırı sonrası AKP Sözcüsü Ömer Çelik, CNN Türk televizyonunda canlı yayına telefonla bağlanarak, İdlib’de Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) unsurlarına yönelik hava saldırısıyla ilgili değerlendirmelerde bulunmuş ve “NATO ile yarın sabah istişare süreci başlatılıyor. Türkiye’nin uğradığı saldırı NATO’ya yapılmıştır. Uçuşa yasak bölge için somut eylem bekliyoruz.” demiş, NATO’nun 5. maddesi gündeme gelmişti.
NATO’nun 5. maddesi şu ana kadar sadece ABD’deki 11 Eylül saldırıları esnasında yürürlüğe sokulmuştu.
NATO’NUN 4. MADDESİ NEDİR?
NATO’nun 4. maddesi taraflardan birinin üyeleri toplantıya çağırmasını düzenleyen maddedir.
Madde 4 – “Taraflardan herhangi biri, Taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü zaman, tüm Taraflar birlikte danışmalarda bulunacaklardır.”
NATO 5. MADDESİ NEDİR?
NATO Antlaşması’nın 5. maddesi şöyle: “Taraflar, Kuzey Amerika’da veya Avrupa’da içlerinden bir veya daha çoğuna yöneltilecek silahlı bir saldırının hepsine yöneltilmiş bir saldırı olarak değerlendirileceği ve eğer böyle bir saldırı olursa BM Yasası’nın 51. maddesinde tanınan bireysel ya da toplu öz savunma hakkını kullanarak, Kuzey Atlantik bölgesinde güvenliği sağlamak ve korumak için bireysel olarak ve diğerleri ile birlikte, silahlı kuvvet kullanımı da dahil olmak üzere gerekli görülen eylemlerde bulunarak saldırıya uğrayan Taraf ya da Taraflara yardımcı olacakları konusunda anlaşmışlardır. Böylesi herhangi bir saldın ve bunun sonucu olarak alınan bütün önlemler derhal Güvenlik Konseyi’ne bildirilecektir. Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak ve korumak için gerekli önlemleri aldığı zaman, bu önlemlere son verilecektir.”
TÜRKİYE NATO’YA NASIL KATILDI?
Türkiye’nin NATO’ya katılımına ilişkin Kuzey Atlantik Antlaşması Protokolü, 22 Ekim 1951’de Londra’da imzalandı. Türkiye, Kuzey Atlantik Antlaşması’nı 18 Şubat 1952’de onaylayarak (5886 sayılı yasa) NATO’ya üye oldu.
NATO’NUN KISA KURULUŞ TARİHİ
NATO’nun (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) temelini oluşturan antlaşma metni 12 ülkenin katılımıyla, 4 Nisan 1949’da Washington DC’de imzalandı.
24 Ağustos 1949’da yürürlüğe giren metne imza koyan ülkeler şunlar: ABD, Kanada, Norveç, Danimarka, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, İngiltere, Fransa, Portekiz, İzlanda, İtalya.
Türkiye ve Yunanistan’ın NATO’ya katılımına ilişkin Kuzey Atlantik Antlaşması Protokolü, 22 Ekim 1951’de Londra’da imzalandı. Türkiye, Kuzey Atlantik Antlaşması’nı 18 Şubat 1952’de onaylayarak (5886 sayılı yasa) NATO’ya üye oldu. Yunanistan da aynı tarihte Antlaşma’yı onayladı.
NATO’nun üye sayısı, Almanya’nın 1955’te, İspanya’nın 1982’de, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’nın 1999’da ittifaka katılmasıyla 19 oldu.
21-22 Kasım 2002 tarihlerinde gerçekleştirilen NATO’nun Prag Zirvesinde, Soğuk Savaş sonrası ikinci genişleme kararı alındı ve Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya, İttifak ile katılım müzakerelerine başlamaya davet edildi. Bu ülkelerle katılım müzakereleri sonucunda hazırlanan Katılım Protokolleri 26 Mart 2003’de Brüksel’de imzalandı.
Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya’nın NATO’ya katılımlarına ilişkin protokollerin onaylanmasına ilişkin yasalar, 5 Kasım 2003’de TBMM’de kabul edildi.
Yedi eski Doğu bloku ülkesi Romanya, Bulgaristan, Slovakya, Slovenya, Litvanya, Letonya ve Estonya, 29 Mart 2004’de ABD’nin başkenti Washington’da düzenlenen törenle NATO’ye resmen üye oldular.
NATO’nun üye sayısı, yedi ülkenin katılımıyla 26’ya ulaştı. Fransa, ittifak üyesi olmakla birlikte entegre askeri yapıya dahil değil.
14 maddelik antlaşma metni, örgütün müdahale alanları ve sınırlarını belirliyor.