Uzmanların ‘bu madde taşınmaz’ dediği patlayıcıları belediye kamyonuyla taşıdılar

Sakarya Hendek’te 7 işçinin ölümüne neden havai fişek fabrikasındaki patlamanın üzerinden bir hafta geçmeden bu kez fabrikada kalanları imha etmeye götüren kamyonda göz göre göre facia yaşandı. 3 askerin şehit olduğu patlamaya ilişkin uzmanlar ‘Bu madde taşınmaz; çok risklidir. Yapacağın tek şey bulunduğu yerde imha etmektir. Burada anlaşıldığı kadarıyla kamyona konulmuş ve taşocağına imha etmek üzere götürülmüş. İlle taşımanız gerekiyorsa çok özel koşullarda ıslak bir malzeme ile soğutarak dikkat ve özenle taşımak gerekir’ ifadelerini kullandı.

Sakarya Hendek’te Büyük Coşkunlar Havai Fişek Fabrikasında meydana gelen patlamada, 7 vatandaşımızı kaybetmenin acısı daha tazeyken; fabrikanın deposunda patlamamış halde bulunan patlayıcıların taşınıp imhası edilmesi sırasında meydana gelen patlamada 3 asker şehit düştü. Bu üzücü haberle birlikte, havai fişek üretimi, piyasaya arzı, patlayıcı maddelerin saklanması, taşınması, imhası süreçlerine ilişkin yanıtlanması gereken yeni sorular ortaya çıktı.

Gerek, patlamadan kurtulan işçilerin ifadeleri gerekse uzmanların değerlendirmelerine göre; son dönemde yüksek miktarda biriken ürün ve patlayıcının güvenlik tedbirlerine uygun depolanmamış olabileceği yönünde kanaatler oluşmasına yol açmıştı. Patlamada kusur ve ihmal olup olmadığını İçişleri Bakanlığı müfettişleri ile savcılık soruşturması sonucunda ortaya çıkacak. Yönetmelik ve tebliğlerde patlayıcının üretimi ve depolanması için özel önlemler alınması gerektiği belirtiliyor. Depolama; sığınaklarda ve yalıtımlı hangarlarda yapılıyor. Binalar arasında patlayıcı maddelerin ve kıvılcımların sıçramaması/birbirini tetiklememesi için mesafe şartlarına uyulması gerekiyor. 110 ton patlayıcı ve havai fişeğin bulunduğu fabrikada, üretim-sevkıyat dengesine dikkat edilip edilmediği de araştırılıyor. İşçiler tarafından uyarılmasına rağmen, teknik olarak, “terleme” denilen, ısınan patlayıcılarla ilgili gerekli soğutma işleminin yapılmadığı da değerlendiriliyor.

1.5 TON PATLAYICI İNFİLAK ETTİ

HaberTürk’ten Bülent Aydemir’in haberine göre, fabrikadaki büyük hangarda bulunan patlayıcı, havai fişek ve yanıcı maddeler, ilk büyük patlamadan sonra itfaiyenin başarılı müdahalesi ile soğutulmuş ve yalıtılmıştı. Yangının söndürülmesi ve havai fişek patlamalarının durması ile hangara bomba imha ekipleri girmiş, buradaki patlayıcıları imha etmeye başlamışlardı. Ormanlık alana yakın olduğu için savcılığın talimatıyla buradaki patlayıcı maddenin imha edilmek üzere, Sakarya’nın Taşkısığı bölgesindeki taş ocağına taşınmasına karar verildi. 15 ton patlayıcı fabrikadaki hangardan Taşkısığı’na taşınmaya başlandı. 1-1.5 ton patlayıcı madde ve havai fişek yüklü kamyon, taş ocağına geldiğinde indirme işlemi yapılırken, patlama meydana geldi. Patlamada iki bomba imha uzmanı jandarma ile nezaret eden bir jandarma olmak üzere 3 asker şehit düştü; biri ağır olmak üzere 11 asker de yaralandı. Hangardaki patlayıcıların boşaltılması ve patlayıcıların çıkarılması sürecinde belediyeden iş makinesi, kamyon ve araç desteği alındığı bilgisi var.

UZMANLAR: YERİNDE İMHA EDİLMELİYDİ

Isı, ışık, gaz, duman veya ses üretmek için bağımsız olarak kendinden ekzotermik kimyasal reaksiyonları sürdürme yeteneğine sahip maddeler; Piroteknik olarak adlandırılıyor. Piroteknik maddelerin belgelendirilmesi, piyasaya arzı, taşınması ve denetlenmesi özel hükümlere tabi ve bununla ilgili yönetmelikler bulunuyor. Bu maddelerin imha edilmesi de özel eğitimli uzmanlar tarafından izinle yapılıyor.

Konuştuğum patlayıcı uzmanları; ısınmış Piroteknik maddelerin çok hassas olduğunu, aynen primer bir patlayıcı olan ve detonatör olarak kullanılan cıva fülminat gibi değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor. Cıva fülminat, basınç ile ateş alıp barut gibi ana maddeyi tutuşturmak için kullanılıyor.

Havai fişeklerde kullanılan bu patlayıcılar için uzmanlar şunu söylüyor:

“Bu madde taşınmaz; çok risklidir. Yapacağın tek şey bulunduğu yerde imha etmektir. Burada anlaşıldığı kadarıyla kamyona konulmuş ve taşocağına imha etmek üzere götürülmüş. Bu hassas maddeleri taşımak çok risklidir. İlle taşımanız gerekiyorsa çok özel koşullarda ıslak bir malzeme ile soğutarak dikkat ve özenle taşımak gerekir. Yüksek sıcaklık veya birbiriyle temas; sürtünme, parlamayla bu patlayıcıları harekete geçirebilir.”

Bu patlayıcıların belediye aracıyla taşındığı belirtiliyordu. Konuştuğum uzmanlar, zırhlı arabayla götürmenin de hiçbir anlamının olmadığını, zırhlı aracın da patlayıp yüksek tahribata yol açabileceğini söylüyor. Anladığım kadarıyla burada kilit nokta, bu tür hassas patlayıcıları yerinde imha etme ve ısınmışsa; soğutarak taşıma. Normal şartlarda hiçbir bomba imha uzmanının bu tür patlayıcıları, bulundukları yerden taşımayacağı belirtiliyor.

NASIL İMHA EDİLİR?

Depolarda bu patlayıcıların ısındığı, taşıma ya da indirme esnasında sürtünmeden dolayı alev almış olabileceği değerlendiriliyor. Bu tarz patlayıcıların ve havai fişeklerin nasıl imha edileceği de belli. Büyük bir çukur açıp mazot ve yanıcı madde dökerek, rüzgarı da arkaya alıp yakılarak imha yapılabiliyor. Ancak uzmanlar, en sağlıklı ve güvenli metodun havai fişekleri kendi sistemiyle, yani kendi fitilini ateşleyerek toplu olarak değil parça parça, bulunduğu yerde imha edilmesi olduğunu söylüyor.

ALBAY UĞUR: KAZA DEĞİL CİNAYET

Emekli Albay Hasan Atilla Uğur, şu sözlerle değerlendirdi:

“Patlayıcı madde nakliyesi ve imhası bir uzmanlık işidir. Hâlâ aktif halde bulunabilecek patlayıcılar sıradan bir belediye kamyonu ile taşınmaz. Yıllarca teröristlerden ele geçen patlayıcıları, atışlarda patlamamış top ve havan mermilerini veya depolarda miadı dolmuş patlayıcıları imha ettik. Her aşama bu hususta eğitim almış uzman personelce yapıldı. Sakarya’da bugün gerçekleşen facia bir kaza değil cinayettir.”