Sefa Yürükel yazdı…
Son gelişmelerde, Çin Halk Cumhuriyeti’nin dijital para teknolojileri ve gelişmiş askeri yeteneklerindeki ilerlemeleri bağlamında, ABD’nin küresel hegemonya pozisyonunu nasıl tehdit altına aldığını görüyoruz . Dijital RMB’nin SWIFT sistemine rakip olacak şekilde uluslararasılaştırılması, Çin’in ekonomik bağımsızlığını artırırken; hipersonik füze sistemleri, siber harp kapasitesi ve jeopolitik yayılmacılığı, Washington’un savunma stratejilerini zayıflatmaktadır. Ayrıca ABD dolarının rezerv para statüsünün aşınması, Amerikan askeri üslerinin sürdürülebilirliğini, deniz hakimiyetini ve küresel diplomatik ağı ciddi biçimde sarsabilir. Bunun içinde, bu çok boyutlu meydan okumaların uzun vadeli sonuçlarını stratejik, teknolojik ve ekonomik düzlemlerde analiz etmek gerekmektedir
YENİ BİR HEGOMANYA YARIŞI
Soğuk Savaş sonrası ABD’nin tek kutuplu dünya düzeninde üstlendiği küresel liderlik pozisyonu, artık sistemsel bir dönüşümle karşı karşıyadır. Çin, özellikle 2008 küresel mali krizinden bu yana alternatif bir ekonomik ve diplomatik model sunarak yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda teknolojik ve askeri düzeyde de alternatif bir süper güç olarak yükselmiştir (Allison, 2017). Bu dönüşüm, yalnızca klasik güç göstergeleriyle değil, aynı zamanda dijital altyapıların ve para sistemlerinin küresel rekabet alanı haline gelmesiyle belirginleşmektedir.
DİJİTAL RMB VE YENİ FİNANSAL MİMARİNİN DOĞUŞU
Çin’in merkez bankası tarafından geliştirilen e-CNY (dijital yuan), yalnızca ulusal bir ödeme aracı değil; aynı zamanda SWIFT sistemine alternatif olarak kurgulanan ve Beidou navigasyon ağı ile entegre çalışan sınır ötesi bir ekonomik ağın merkezinde yer almaktadır (BIS, 2024). Bu sistem, özellikle Batı ambargolarına maruz kalan ülkeler için finansal izolasyondan çıkış yolu sunmaktadır. Malezya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin dijital RMB üzerinden ticaret yapmaya başlaması, doların rezerv para olarak kullanımında dramatik bir düşüşe işaret etmektedir (Subacchi, 2020).
1. SWIFT Sistemi Karşısında Teknolojik Avantajlar
SWIFT sisteminde ortalama işlem süresi 2-5 gün arasında değişirken, dijital RMB altyapısıyla bu süre 7 saniyeye kadar düşmektedir. Ayrıca aracı kurumların ortadan kalkması, işlem maliyetlerinde %98’e varan tasarruf sağlamaktadır. Bu durum, sadece teknik değil; aynı zamanda stratejik bir dönüşüm yaratmaktadır.
2. Dijital RMB’nin Kuşak ve Yol ile Entegrasyonu
Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) kapsamındaki altyapı projeleri, dijital RMB’nin yaygınlaştırılmasına doğrudan hizmet etmektedir. Çin, BRI kapsamındaki liman, tren hattı ve enerji projelerine yatırım yapan ülkelere, ödeme aracı olarak dijital RMB’yi entegre etmeye başlamıştır. Bu da RMB’nin yayılmasını sadece finansal değil, coğrafi bir yayılma olarak da ortaya koymaktadır.
ÇİN’İN ASKERİ TEKNOLOJİK ATILIMI: YENİ BİR CAYDIRICILIK DOKTRİNİ
Çin’in özellikle hipersonik füze teknolojileri alanındaki ilerlemesi, ABD’nin geleneksel askeri üstünlüğünü aşındırmaya başlamıştır. 2024 ve 2025 yıllarında Pentagon tarafından gerçekleştirilen 19 savaş simülasyonunun 17’sinde ABD’nin Çin’e karşı üstünlük kuramadığı ifade edilmiştir (Fox News, 2025).
1. A2/AD Stratejisinin Uygulanışı ve Hipersonik Füze Kapasitesi
Anti-Erişim/Alan Kısıtlama (A2/AD) stratejisiyle Çin, özellikle Güney Çin Denizi ve Tayvan Boğazı’nda Amerikan donanmasının hareket kabiliyetini ciddi biçimde sınırlandırmıştır. Çin’in DF-17 gibi hipersonik sistemleri, 2000 km üzerindeki hedefleri yalnızca 20 dakika içerisinde vurabilmektedir (Krepinevich, 2021). Bu teknolojinin ABD uçak gemilerine karşı kullanılması halinde, Pasifik’teki deniz üstünlüğü temelden sarsılabilir.
2. Kuantum İletişim ve Siber Güvenlik Yatırımları
Çin, askeri iletişim altyapısını kuantum şifreleme ile güçlendirerek siber saldırılara karşı bağışıklık kazanmaya çalışmaktadır. Ayrıca, yapay zeka destekli savaş simülasyonlarıyla karar destek sistemlerini entegre eden Çin ordusu, veri temelli savaş stratejilerinde ABD’nin önüne geçmeye başlamıştır.
4. ABD DOLARININ REZERV PARA STATÜSÜNÜN AŞINMASI
ABD’nin ekonomik gücünün temel dayanaklarından biri olan doların rezerv para statüsü, son dönemde Çin’in geliştirdiği dijital ödeme ağları ve ticaret köprüleriyle tehdit altına girmiştir. Özellikle “petro-dolar” sisteminin kırılmaya başlaması, ABD’nin yıllık 800 milyar dolarlık cari açığını sürdürmesini imkânsız hale getirebilir (Eichengreen, 2011).
1. Tayland ve BAE ile Yapılan İlk Petrol Takasları
Tayland’ın 2024 yılında yaptığı ilk dijital RMB ile petrol alışverişi, petrodolar sisteminin kırılma noktası olmuştur. Aynı yıl içinde BAE ve Çin arasındaki enerji anlaşmalarında da dijital RMB kullanımı öne çıkmıştır. Bu gelişmelerin devam etmesi, doların enerji ticaretindeki hegemonyasını dramatik biçimde sarsacaktır.
2. Küresel Rezerv Dağılımında Kayma
IMF verilerine göre 2022’de merkez bankalarının %59’u rezervlerini dolarda tutarken, 2025 itibarıyla bu oran %47’ye gerilemiştir. Aynı dönemde dijital RMB’nin rezerv portföylerindeki payı %2’den %11’e yükselmiştir (IMF WP, 2023).
JEOSTRATEJİK SONUÇLAR: ÜSLER, DONANMA VE DİPLOMATİK AĞDA EROZYON
1. Askeri Üslerin Finansal Sürdürülebilirliği
ABD, dünya genelinde 750’ye yakın askeri üs işletmektedir (Vine, 2021). Bu üslerin önemli bir kısmı dolara dayalı finansman mekanizmasıyla ayakta kalmaktadır. Doların rezerv para statüsünü yitirmesi, ABD’nin bu üslerin maliyetlerini karşılayamamasına neden olabilir. Bu da Avrupa, Orta Doğu ve Uzak Doğu’daki Amerikan etkisinin ciddi biçimde azalmasına yol açacaktır.
2. Deniz Hakimiyetinin Zayıflaması
Dijital İpek Yolu ve Arktik rotalarına yaptığı liman yatırımlarıyla Çin, deniz ticaret yollarını kontrol etme konusunda ciddi ilerleme kaydetmiştir. Bu, ABD’nin Pasifik ve Hint Okyanusu’ndaki “Freedom of Navigation” operasyonlarını sınırlandırabilir.
3. Diplomatik Gücün Aşınması
Dolar gücünün azalması, ABD’nin IMF, Dünya Bankası gibi çok uluslu kurumlar üzerindeki nüfuzunu da zayıflatabilir. Çin’in Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) ve dijital platformlara dayalı yeni diplomatik yapılarla öne çıkması, Batı eksenli uluslararası düzenin çözülmesine neden olabilir.
ÇİN’İN STRATEJİK ZAMANLAMASI: BOŞLUĞU DOLDURAN GÜÇ
Çin, ABD’nin iç siyasi bölünmeleri, borç tavanı krizleri ve teknolojik geç adaptasyonu nedeniyle oluşan boşlukları stratejik biçimde doldurmaktadır. Dijital para altyapısını 2021–2025 arasında agresif şekilde geliştirerek sadece teknolojik değil, yapısal bir alternatif sistem inşa etmiştir.
SONUÇ: SESSİZ FİNANSAL DARBE VE YENİ DÜNYA DÜZENİ
Dijital altyapıya dayalı hegemonya mücadelesi, tanklarla değil, kodlarla kazanılmaktadır. Çin’in dijital RMB, Beidou uydu sistemi, kuantum iletişimi ve yapay zeka destekli askeri kapasiteleri, klasik ABD hegemonyasına alternatif bir düzen kurmaktadır. Doların aşınması, ABD’nin sadece ekonomik değil, askeri ve diplomatik gücünün de zayıflaması anlamına gelir. Bu bağlamda, Çin’in uyguladığı strateji bir “sessiz finansal darbe” niteliğindedir.
KAYNAKÇA
Allison, G. (2017). Destined for War: Can America and China Escape Thucydides’s Trap? Houghton Mifflin Harcourt.
Bank for International Settlements. (2024). CBDCs in Emerging Economies: Design Principles and Cross-border Use. Retrieved from https://www.bis.org
Eichengreen, B. (2011). Exorbitant Privilege: The Rise and Fall of the Dollar and the Future of the International Monetary System. Oxford University Press.
Fox News. (2025). US losing wargames against China in Taiwan scenarios, Pentagon sources say. Retrieved from https://www.foxnews.com
IMF. (2023). Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves (COFER). International Monetary Fund Working Paper Series. Retrieved from https://www.imf.org
Krepinevich, A. (2021). The Eroding Balance of Terror: The Decline of American Military Deterrence and What Can Be Done About It. Center for a New American Security.
Subacchi, P. (2020). The People’s Money: How China Is Building a Global Currency. Columbia University Press.
Vine, D. (2021). The United States of War: A Global History of America’s Endless Conflicts, from Columbus to the Islamic State. University of California Press.
Zhang, M., & Yang, X. (2024). Digital Yuan and Geopolitical Finance: A New Order in the Making. Journal of International Political Economy, 31(2), 145–167.
Zhou, X. (2009). Reform the international monetary system. People’s Bank of China Discussion Paper. Retrieved from https://www.pbc.gov.cn
