Mustafa Özgür Sancar yazdı…
Edip Akbayram, ölümünün ardından, asla unutulmayacak şarkılardan daha fazlasını bıraktı. Düşüncesi, söyledikleri ve hayat pratiği ile bir tutarlılık mirasıdır ondan geriye kalan.
TUTARLILIK MİRASI
Her onurlu insanın dünyadan göçerken bırakmak isteyeceği biricik miras: tutarlı ve halkına dürüst olmak.
Haysiyetin paraya tahvil edildiği kapitalist ilişkiler içerisinde tutarlı kalabilen sanatçı, düşünür, edebiyatçı bulabilmek imkânsız, bu namütenahi yozlaşmanın dışında, yaşamının sonuna kadar onurlu ve tutarlı kalabilmek pek az rastlanır bir özellik.
Yaşasaydı 100. yaşı kutlanacak olan İlhan Selçuk gibi Edip Akbayram da savunduğu değerlerden bir santim sapma göstermedi.
ÖZÜ SÖZÜ BİR, GERÇEK BİR YURTSEVER
Hayatını her aşamasında bu topraklara ve Anadolu değerlerine bağlı kaldı. Çareyi dışarıda ya da etnikçi bölücülerin kuyruğunda gezinen sözde solcu ya da “demokratların” yaptığı gibi Türkiye ve Cumhuriyet değerlerini kötüleyerek bulmaya çalışmadı. Özü sözü bir, gerçek bir yurtsever olarak başladı, gerçek bir yurtsever olarak bu dünyadan göçtü.
İDEOLOJİSİ EŞİTLİK ANLAYIŞINDAN, MÜZİĞİ PİR SULTAN’DAN, AŞIK VEYSEL’DEN GELİYOR
Müziği ideolojisinin tam bir yansımasını oluşturuyor; Anadolu söz ve değerlerinden besleniyor.
Henüz lisedeyken, kurduğu müzik grubu ile Pir Sultan’ın, Karacaoğlan’ın deyişleri üzerine yaptıkları besteleri şarkıya dönüştürdü. İlk plağı Kendim Ettim Kendim Buldum’u lise yıllarında yaptı.
İstanbul’a geldikten sonra 1971’de Altın Mikrofon Yarışması’na katıldı. Âşık Veysel’in bir şiirinden esinlenerek gerçekleştirdiği ilk bestesi olan “Kükredi Çimenler” ile birinci oldu.
1974’te Dostlar Orkestrası’nı kurdu ve Anadolu pop/rock müziğinin önde gelen isimlerinden biri oldu. Daha sonra “Kara Kuzu”, “Deniz Üstü Köpürür” ve “Garip” adlı 45’liklerle ödüller aldı ve haklı şöhreti yurt çapında duyulan bir gerçek sanatçı oldu.
Ülke insanın duyuş ve duyarlılığını yansıtan “Aldırma Gönül”, “Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz” şarkıları Anadolu Pop tarihi içerisinde kült esere dönüştü.
Gençlik yıllarımda en çok dinlediğim şarkılardandı.
Edip Akbayram’ın temsilcilerinden bir tanesi olan Anadolu Pop/Rock müzik türü, gerçek anlamda millîdir.
Bu toprakların arı halk kültüründen beslendi, halk ezgilerini ileri müzik teknikleri ile birleştirerek, yaratıcı bir ulusal akım hâline geldi. Baskın olan karakteristiği protest olması, bu niteliğiyle, Türk toplum ve müziğinde ilerici bir rol oynadı. Kültür ve müzik tarihimizin istisnai bir unsuru olarak varlığını korumak zorunda.
61 ANAYASASI, ÖZGÜRLÜK VE ANADOLU GERÇEĞİ
27 Mayıs 1960 ilerici harekâtı sonrasında kabul edilen 1961 Anayasası, özgürlük, temel hak ve hürriyetler bakımından dünyanın en demokratik anayasalarından bir tanesi oldu. Yeni anayasa ile halkçılık ilkesi güç kazandı. Bunun doğal sonucu olarak edebiyat ve sanatta köy olgusu açığa çıktı.
Sanayileşmeye bağlı olarak şekillenen kent merkezli yaşam, tarihi kategorizasyonda daha ileri bir aşamayı ifade ediyor; ancak Batı merkezli kapitalizm, 20. yüzyılla birlikte emperyalist bir sisteme dönüşünce, Rönesans ve Aydınlama ile ortaya çıkan bütün ilerici değeler tasfiye edildi, Batı’nın modernitesi toplumlar üzerinde bir baskı aracı oldu. Geriye atılmış bir adım olarak değil; fakat tarihî ilerici bir misyonla köy olgusu protest toplulukların gündemine geldi; çünkü köy olgusunun doğmasındaki önemli etkenlerden biri Batı’nın beat-hippi gençlik kuşağının modern dünyayı sorgulaması, ona karşı yabancılaşması ve modernizmi eleştirmesidir. Bunun doğal sonucu olarak modern yaşam kültüründen uzak, katışıksız yerel kültürler yüceltildi.
MİLLİ VE YEREL BİR MÜZİK
Türkiye’de Yaşar Kemal, Mahmut Makal, Fakir Baykurt gibi köy ve Anadolu gerçeğini anlatan yazarlar, hak ettikleri gibi ön plana çıktılar. Ahmed Arif, Hasan Hüseyin gibi Anadolu şairleri önem kazandı. Bu bir toplumsal gelişmeydi. Müzikteki karşılığı Anadolu pop-rock olarak ortaya çıktı.
1961 Anayasası’nın yarattığı yeni siyasal iklim sinema ve edebiyatın yanı sıra müzikte de halkçılık ve millileşme kavramlarını ön plana çıkardı. Batı müziğinin kopyası olan “düzenleme/aranje“ akımından farklı olarak, Batı müzik tekniği sadece bir biçim olarak kullanıldı, Anadolu pop-rockın içeriğini milli ve yerel unsurlar oluşturdu.
BİLİMSEL VE DEVRİMCİ GERÇEKLİK
Gürleyen sesi ile “Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz” diyen Edip Akbayram, eşitlik arzusuna denk gelen bir bilimsel ve devrimci gerçekliğe işaret ederken, işini tam ve doğru olarak yapan insanın rafine örneğini verdi.
SONUNDA İYİLER KAZANIR, NİHAT GENÇ
Tutarlı olmaktan bahsetmişken Nihat Genç’e değinmeden olmaz. Savunduğu ilke ve doğrulardan, koşullardan ne kadar aleyhine olursa olsun, hayatının hiçbir aşamasında geri adım atmayan Nihat Genç aynı azim ve kararlılıkla sağlığına kavuşmak için mücadele ediyor. Başarıya ulaşacağından adım gibi eminim.
Sonunda iyiler kazanır.
