Ses bilgisi ya da fonetik, Yunanca “ses” anlamında olan “phone” sözcüğünden türetilen ve “işitilen, duyulan” anlamına gelen “phonetikos” sözcüğünden gelmektedir. Ünsüz yumuşaması da Türkçedeki sekiz farklı ses olaylarından biridir. Ünsüz yumuşamasından farklı olarak ses düşmesi, ses türemesi, ünlü daralması ve ulama gibi ses olayları da Türkçede bulunmaktadır.
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI NEDİR?
Ünsüz yumuşaması Türkçe’deki bir ses değişimidir, ek alan kelimelerin son hecesinde yer alan sert ünsüzlerin yumuşayarak farklı şekilde yazılmasına denir. Süreksiz sert ünsüzlerle biten kelimelerin ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında kelimelerin sonundaki “p,ç,t,k” ünsüzlerinin yumuşayarak sırasıyla b,c,d,g veya ğ’ye dönüşmesine denir. Tek heceli kelimelerde ünsüz yumuşaması olmaz. Yabancı dillerden Türkçemize geçen kimi sözcüklerde yumuşama olmaz. Özel isimlerin yazımında ünsüz yumuşaması kullanılmaz. Ancak telaffuzda uygulanır. Sert ünsüzle biten bazı Öz Türkçe kelimelerde yumuşama görülmez.
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI ÖRNEKLERİ
K ünsüzü Ğ veya G ünsüzüne dönüşür. Çiçek = ”çiçeği”
P ünsüzü B ünsüzüne dönüşür. Kitap = ”kitabı”
Ç ünsüzü C ünsüzüne dönüşür. Ağaç = ”ağaca”
T ünsüzü D ünsüzüne dönüşür. Kurt = ”Kurdun”
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI GÖRÜLMEYEN KELİMELER
Yukarıda değinildiği gibi yabancı dillerden geçen kelimelerde ünsüz yumuşaması gözlenmez.
Tazyik+i “tazyiği” değil, “tazyiki”,
Hukuk+u “hukuğu” değil, “hukuku”
Ahlak+ı “ahlağı” değil, “ahlakı”
Millet+i “milledi” değil, “milleti”
Anket+i “ankedi” değil “anketi”
Özel isimlerin sonuna gelen eklerde de ünsüz yumuşaması görülmez.
Ahmet+in “Ahmet’in”(yazılış), “Ahmedin”(okunuş, telaffuz)
Tek heceli sözcüklerden sonra gelen eklerde ünsüz yumuşaması olmaz.
İp+e, “ipe”(doğru) ; “ibe”(yanlış)
Suç+a, “suça”(doğru) ; “suca”(yanlış)
